Kırklareli’nin Son Kilisesi; Sveti Nicholas Bulgar Kilisesi

Sveti Nicholas Kilisesi, Kırklareli Merkezinde bulunan kiliselerden, günümüze kısmen de olsa ulaşan tek kilisedir.

Kocahıdır Mahallesinde Hidayet Sokak ile Eski Hastane Caddesinin kesiştiği noktada 19. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilmiştir. Kuzeydoğu yönünde bazilikal planlı, üç apsisli ve üç nefli kilisenin, batı kısmında bulunan nartekse açılan ana girişi iki katlı, ana mekanı yüksek tek katlıdır. Yaklaşık iki dönümlük bir alan üzerine kurulduğu, duvar ile çevrilmiş oldukça büyük bir avlusu, bu avlu içerisinde kilisenin batı kısmında Bulgar Okulu olduğu, kilisenin toplam 3 kapısı ve 37 adet penceresi bulunduğu, giriş kısmında yer alan pencerelerin dikdörtgen şekilli iki sıra, ana mekanın bulunduğu kuzey ve güney cephe duvarlarındaki pencerelerin tek sıra ve yuvarlak kemerli olduğu planından anlaşılmaktadır.1

Kırklarelili merhum gazeteci yazar Ali Rıza Dursunkaya, Sveti Nicholas Kilisesinin ahşap olduğunu ve 1920’li yılların sonunda yandığını belirtmesine karşın[1] kilisenin güney kısımda yer alan cephe duvarının bir kısmı halen ayaktadır. Kilisenin günümüze ulaşan bu cephe duvarının son derece düzgün ve kesme taş kullanılarak yapıldığı halen zeminde görülmektedir. Zemin üzerinde yapılan araştırmada ayrıca apsis kısmına ait temel kalıntılarına ulaşılmıştır. Kilise ve bahçesindeki Bulgar okuluna yardım için 1887 yılında bir çekiliş düzenlendiği bulunan bir çekiliş biletinden anlaşılmaktadır.

Başbakanlık Osmanlı Arşivi belgelerinde ise, 1892 yılında, kilisenin muhterik olması sebebiyle yeniden inşa talebine, askeri kışlaların 400 metre yakınında bulunması nedeniyle başlangıçta uzun süre izin verilmediği anlaşılmaktadır.3 Bahse konu askeri kışlalar, Balkan Savaşları sonrasında kaçan Bulgarların bombalar atarak yaktıkları, bugün halk arasında yanık kışla denilen Askerlik Şubesi ve askeri lojmanların bulunduğu alandır.4

1909 Yılında kilisenin yeniden inşa talebine, bu kez ruhsat verildiği görülmektedir.5 Ancak tekrar inşa edilip edilmediği bilinmemektedir. Hatice Hatun Mahallesinde 1940 yılında yapılan tapulama ve kadastro çalışmaları sonucunda, kilise avlusu üzerinde bulunan duvarlar ile kiliseye ait dış cephe duvarlarının, paftasında çizilerek muhdesat olarak işaretlendiği,  Tapu sicilinde de “Kilise arsası ve depo” vasfı ile 193 ada 1 ve 2 parsel olarak tescil edilmiş olduğu, sonraki yıllarda 193 ada 1 ve 2 parsellerin 193 ada 52, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 76 ve 78 parsellere ifraz edildiği görülmektedir. Ancak, Sveti Nicholas Kilisesinin ne zaman yıkıldığı net olarak bilinmemektedir.

Sveti Nicholas Kilisesi Edirne Kültür Varlıklarını Koruma Kurulunun 24.07.2019 tarih ve 6150 sayılı kararı ile Kırklareli İli, Merkez İlçesi, Hatice Hatun Mahallesi, 193 ada, 54-55-56-57-58 ve 78 (eski 1) parsellerde şahıs ve Kırklareli Belediyesi mülkiyetlerinde kayıtlı bulunan, sit alanı dışında kalan taşınmazlar üzerinde bulunan Sveti Nicholos (Bulgar) Kilisesinin; 2863 sayılı yasanın 6 ve 7.maddeleri ile ilgili Yönetmeliği 4. maddesi gereğince Korunması gerekli kültür varlığı olarak tescil edilmesine karar verilmiş olup, söz konusu kültür varlığının önümüzdeki yıllarda mütekabiliyet çerçevesinde Edirne örneğinde olduğu gibi rölöve ve restorasyon projelerinin hazırlanarak Kırklareli İnanç ve Kent Turizmine kazandırılacağını düşünmekteyim.