Röportaj: Merve Erduğan
Van Gölü efsanesi Van Gölü Canavarı’na mercek tutan Lüleburgazlı yönetmen Behçet Güleryüz’ün Seyirlik Bir Gariplik: Van Gölü Canavarı belgesel filmi 2022 yılında vizyona girmişti. Lüleburgaz’da da geçtiğimiz yılın başlarında Lüleburgaz Sinema Topluluğu’nun özel gösterimiyle izleyicisiyle buluşan film memleketinden tam not almıştı. Seyirlik Bir Gariplik; tarihsel kalıntılardan bilimsel araştırmalara, popüler kültürden çocukluk anılarına kadar pek çok boyutu olan Van Gölü Canavarıyla günümüz insanlık durumuna eleştirel ve ironik bir gözle bakıyor. Yönetmeninin ifadesiyle Urartu mitolojisine ve Evliya Çelebi’nin Seyahatnâme’sine konu olan canavarın göz ardı edilmiş geçmişi, günümüzle bağ kurularak ‘Seyirlik Bir Gariplik’ vadediyor. Van Gölü Canavarı’nın çağları aşan mitolojik geçmişini canavar imgesiyle birleştiren film, yaşamın tüm canlılara sunduğu açıklığın içinden, insanların birbirini başkalaştırıp canavarlaştırması yerine farklılığının bir aradalığını savunuyor.
Yönetmen Behçet Güleryüz, www.alternatifgazetesi.com’a konuştu.
Merve Erduğan: Van Gölü ile ilgili çalışma yapmaya ne zaman karar verdiniz ve neden Van gölü?
Fikir şöyle gelişti; ben 2013 yılında Van 100. Yıl Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sinema ve Televizyon Bölümü’nde öğretim üyesi olarak görev yapmaya başladım. Böyle bir fikir yoktu ilk geldiğimde. Daha sonra tesadüfen filmde röportaj veren tanıklarımızdan olan Mete Kaptan’ın bir ortamda Japonlarla ilgili canavar arama sürecini anlatması benim çok ilgimi çekti. Sonrasında bunu araştırmaya başladım. Motivasyon şöyle şekillendi. Biz Van Gölü Canavarı dediğimizde aklımıza ilk gelen 90’lı yıllar oluyor. Bir takım televizyonların sürekli yayın yaptığı ve dünya çapında yankı bulan bir süreç. Ama özellikle hikâyeleri dinleyip biraz da araştırma yaptıktan sonra Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nden eski Urartu Uygarlığı’na bir sürü katman katman ilerleyen bir canavar olduğundan ve imgesinden bahsetmeye bunu bir filme dönüştürmeye karar verdik.
Merve Erduğan: Filmin çekim süreci nasıl gelişti?
Çekim sürecimiz 2019 yılında başladı fakat araya pandemi girdiği için biraz kesintiye uğradı. Çekimleri tamamladıktan sonra İstanbul’da; Lüleburgaz’daki arkadaşım Doğa Diriyer ile birlikte post-prodüksiyon ve kurgu sürecini yaptık. Bu da benim Van’daki görevimin bittiği döneme denk geliyor. Bunun belgesel kısmı daha çok röportajlar ve oradaki coğrafyayı gezerek bütün Van Gölü havzasını gezerek elde ettiğimiz görüntüleri tamamladıktan sonra kafamızda bir izlek vardı. Bu izleğe göre bir senaryo aşaması oluşturuldu. Kurguda bunu bütünleştirmeye çalıştık.
* Filmin hikayeleştirilme biçimi seyircisi için de farklı bir deneyim oluşturuyor. Bu konuda neler söylemek istersiniz?
Film bir kurmaca belgesel. Araştırma süreci esnasında ve filme yansıtmaya çalıştığımız daha çok yerel tanıklıkların yanına arkeolojik yapısı ve bulguları jeolojik yapısı coğrafi yapısı onun kendine has bir atmosferi var Van Gölü’nün. Bu alanda dünyada çok az bulunan müstesna bir yer. Bunun bu özelliğini ön plana çıkararak geçmişten gelen hikayeleri günümüze aktararak günümüzle buluşturmaya çalıştık. Evliya Çelebi’nin Seyahatnâme’sinde konu edilen Van Gölü Canavarı’nın hikâyesi filmin kurmaca yapısına hizmet ederken, filmin belgesel niteliği ise görüşlerine başvurulan bilim insanlarının, yerel tanıkların, gazetecilerin, kaptanların ve öğretmenlerin her birinin kendi hikâyeleriyle kesiştiği yaşanmışlıklarıyla zenginleştirildi.
*Çekim sürecinde destek aldınız mı? Yerel halk bu konuda nasıl yaklaştı sizlere?
Fikre karar verip araştırmaya ve bunu etrafımızdaki dostlarımızla paylaştıktan sonra yapmaya karar verdim ve orada yapmaya karar verince Van 100. Yıl Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Proje Birimi’ne başvuruda bulunduk. Bize teknik ekipman ve altyapı desteği sağladılar. Bölüme bir takım teknik ekipmanlar alıp öğrencilerimizin desteğiyle bölümün de katkısıyla çekim sürecini tamamladık. Diğer bağlamda tutku ve özveriyle, dostlarımızdan gördüğü destekle kolektif bir üretim süreci yaşadı filmimiz. Van halkını bu süreçte unutmamak gerekir gayet misafirperver ve çok yardımcıydılar. Lüleburgaz’da gösterim gerçekleştiğinde başka bir coğrafyaya ait bir film kalabalık bir ortamda gayet olumlu karşılandı. Bu da bizi ayrıca memnun etti.
*Film özel gösterimlerinin yanı sıra hangi festivallere katıldı?
59. Antalya Altın Portakal Film Festivali Ulusal Yarışma Seçkisi
24. Altın Safran Uluslararası Uzun Metraj Belgesel Film Festivali
11. Boğaziçi Film Festivali Ulusal Belgesel Film Yarışması
14. Uluslararası TRT Belgesel Ödülleri Ulusal Profesyonel Kategori
