Bugün Şair Avukat Niyazi Akıncıoğlu'nu anmak için 2019 yılında adına düzenlenen sempozyumda yaptığım konuşmayı okurlarımıza sunmak istedim. 45. ölüm yıldönümünde Niyazi Akıncıoğlu’nu saygıyla anıyorum.
Bu yılın 2 Nisan günü, Sabahattin Ali’nin Kırklareli'nde öldürülüşünün 71. Yılıydı. Aynı şehirde ömrünü geçirmiş ve ANKARA’DA 1 Şubat 1979 yılında vefat eden 1940 kuşağının tanınan şairi Niyazi Akıncıoğlu için 2019 yılı, doğumunun 100. Yılıdır. Bizler bu vesileyle bugün onu anmak üzere buradayız.
Onun adına bir sempozyumun ilk defa yapılıyor oluşu bir sevinç kaynağı bizler için. Anısını yaşatabilmek, hatırası önünde saygıyla eğilebilmek adına çok önemli bir günü yaşıyoruz bugün. Emeği geçenlere bir kere daha teşekkürü borç biliyorum.
Böyle bir sempozyumun yapılacağı günü yıllarca hayal ettim. Şimdi hayal gerçek olunca söylenecek sözlerimin heycanımı anlatmaya yeteceğinden emin değilim.
Kırklareli Üniversitesi Fen ve Edebiyat Fakültesi öğretim üyelerinden Doç.Dr. Ali Kurt geçtiğimiz Mart ayında Niyazi Akıncıoğlu için yazdığı kitabını anlattığı etkinlikte konuşurken şehirde Niyazi Akıncıoğlu’na dair hiçbir iz bulamamaktan dolayı yaşadığı hayal kırıklığından bahsetmişti. Bu durum eminim ki benim gibi bir çok kişinin ortak üzüntüsüdür. Bunun sebepleri nelerdir? Bu unutkanlığın, yok sayılmanın Niyazi Akıncıoğlu ve ailesine olduğu gibi onun kişiliğine ve şairliğine hayran olan sevenlerine karşı da büyük haksızlık olduğunu söylemeliyim. Niyazi Akıncıoğlu hayatının son 30 yılının geçtiği bu şehirde yaşamaktan dolayı çok mutluydu. Şair ruhu hiç şiir yazmadığı zamanlarda bile ona yol gösteriyordu. Şiir yazmadı son yıllarında ama hep bir şair olarak yaşadı. Birilerine göre yalnız mıydı? Uzaktan bakınca öyle düşünenler olabilir. Evet, her yerde görülmeyi, törenlere falan katılmayı pek sevmezdi. Kendine yakın bulduğu dostları tanıdıklarından azdı belki ama hepsi onun sihirli dünyasına katılmayı hak ettikleri için yanında olmaktan mutlu olan insanlardı. Yanlış anlaşılmasın onu seçkinci bir tavır içinde düşünmenizi istemiyorum. Konuştuğu insanları seçerken ayrımcılık yapmazdı, hemhal olmak için öyle üstün özellikleri falan şart koşmaz, önemsemezdi. Samimiydi, kibirli biri değildi. Ona yakınlaşabilmek bir bakıma çok kolaydı. Tıpkı benim yaptığım gibi.
Hükümet konağının karşısındaki avukatlık bürosunda onu ziyarete gittiğimde itiraf etmeliyim ki biraz tedirgindim. Henüz üniversitenin ilk yıllarındaydım. Tarihi tam olarak hatırlamıyorum ama galiba 70 'li yılların başıydı. Acaba konuşma isteğime nasıl yaklaşacaktı? Çok sevdiği dostu olan babamın hatırına kabul edilen bir randevuya giderken karışık duygular içindeydim. Bir cumartesi sabahı benim için kapısını açtığı bürosunda kabul edilmiştim. Derdimi çok iyi anlatamamıştım belki ama Niyazi Akıncıoğlu, neden geldiğimi, neden burada bulunmak istediğimi anlamıştı. Karşısındaki gencin şiir sevdasını sezmiş, kendisine yönelik bu ilgiyi şiir üzerinden kurmasına sevinmişti. Belki yaşadığı bu şehirde görmeye alışık olmadığı bir yaklaşım yüzündendi bu. Eski şair arkadaşları arasında o dönemin en iyilerinden biri olduğunu öğrenmiş olmama rağmen şiirlerinden pek azını biliyordum ne yazık ki...Çekinerek başlayan sohbet kısa zamanda karşımdaki insanın doğasına dönüşen bir rahatlığa kavuşmuştu. Sorularıma verdiği cevaplar baştan beklemediğim bir içtenliği yansıtan cümlelelerden oluşuyordu. Eski şair arkadaşlarıyla ilişkilerini, bunların arasına karışan hayal kırıklığına benzer anılarını benle paylaşırken sanki yakın bir arkadaşıyla konuşur gibiydi. Sizler de şaşıracaksınız ama o sabah Niyazi Akıncıoğlu beni şaşırtacak başka bir şey daha yaptı. Sohbetimizin sonuna doğru benden hiç bir istek gelmemesine rağmen masasının üzerinde duran bir dosyaya doğru uzandı. Avukat olan babamın bürosundan görmeye alışık olduğum kenarları bükük, rengi solmuş, pelür kağıtlarla dolu eskimiş karton dosyayı bana vermek üzere uzattı. Baştan içinde ne olduğunu anlamadım. "Al oku" dedi. "Sonra geri getirirsin." Yazdığı bütün şiirleriydi verdiği. Heycandan titiriyordum ama açık vermedim.
Dosyayı alıp yanından ayrılırken onu daha iyi tanıyordum artık.
Yıllar sonra babamı kaybettim. Yaşadığı evde bana kalan kitaplarını toplamak üzere Kırklareli'ne gelmiştim. Kitaplar arasında dolaşırken gözüme ilişen iki kitabı diğerlerinden ayırdım, evin başka bir köşesine çakilip karıştırmaya başladım. Kitaplardan birinin adı Umut Şiirleri idi. Niyazi Akıncıoğlu'nun şiir kitabı babamdan bana kalan kitapların içinde en değerli olanıydı. Oğlu sayın Tevfik Akıncıoğlu tarafından "Baba dostuna sevgilerimle" diyerek imzalanmıştı. Tarih 6.3.1985 yazılmıştı. Kitaptaki şiirleri yeniden okurken yıllar önce bana verilen pelür kağıtlara yazılmış şiirlerin doldurduğu eski dosyayı hatırladım. O zaman okuduğum şiirleri kitaplaşmış haliyle görmek beni yeniden mutlu etmişti. Bu kitabı özenle ayırıp yanımda götürdüm. Şimdi benim kütüphanemde duruyor.
O gün Kırklareli'nde babamdan boşalmış evde incelediğim diğer kitap ise Kırklareli'nin geçmişine ait bir çalışmaydı. Yazarı tarafından "Sayın Behzat Güre'ye en iyi dileklerimle" diye yazılarak imzalanmıştı.Tarihi 23.9.1995 olarak okunuyordu. Bu kitaptan yeni haberim olduğu için hemen merakla safalarını çevirmeye ve hızlı hızlı okumaya koyuldum. Okumamı İstanbul'da döndükten sonra bitirdim. Beynimden vurulmuşçasına bir şaşkınlık içindeydim. İki kitabı yan yana koydum. Birinin kapağında Umut Şiirleri yazıyordu. Şairi 1979 yılında aramızdan ayrılmıştı. Diğerinin kapağında Efsaneden Gerçeğe Kırklareli yazıyordu ve 720 sayfalık kitabın hiç bir sayfasında Niyazi Akıncığlu'nun adı geçmiyordu.
Bu nedenle bugün gerçekleşen ilk Niyazi Akıncıoğlu sempozyumu konuşması için hazırlık yaparken bunları konuşmam gerektiğini düşündüm önce. Niyazi Akıncığlu'na yapılan haksızca suçlamaların, hazırlanan koplonun eseri olarak başlayan bir unutturma çabası ne yazık ki uzun yıllar bu şehirin insanlarınca görmemezlikten gelindi, ya da umursanmadı.
Niyazi Akıncıoğlu benim için bu şehirdeki insanlar içinde gençliğimden tanıdığımdan beri hep farklı biri oldu. Ama bu farklılığı ilişkilerin düzeyi açısından kullanmaya çalışmazdı Akıncıoğlu. Yakın dostluklar kurduğu insanlarla ömür boyu hatırlanacak sohbetleri olurdu. Yardım severliği, adaletin sağlanmasına yönelik duruşunun doğal bir sonucuydu. Şairliğini ciddiye almak için söyledikleri kendisini övmenin ötesinde şiire olan saygısının bir gereğiydi. Başından geçen olayın hayatında yarattığı olumsuzlukları asla münzeviliğe sığınarak geçiştirmedi. Başkalarının söylediğinin tersine şiire, yargılandığı davadan tutukluluğu bittikten sonra eskisi kadar sarılmasa da başarılı bir avukat olarak işine mükemmeliyetçi yaklaşımla sarılarak kendini kabul ettirdi, saygı gördü ve hep aranılan biri oldu. Gerçeklerle yüzleşmeyi bir hukuk savunusuna dönüştürerek inancına uygun bir yaşam tarzını benimsedi. Baro Odasında genç avukat arkadaşlarına yardımcı olmak için kucak açması, onlara hukuki çözümler için yol göstermesi bizzat şahit olduğum özellikleriydi. Ama hak edenleri eleştirmekten de uzak durmazdı. bunun için mizahı çok iyi kullanırdı. İncitmeden yapardı bunu. Okumak kadar topluma önderlik etme önceliği fedakar kişiliğinin bir gereği ve parçasıydı. Yardım etmeyi, güçsüzün, çaresizin elinden tutmayı seviyordu. Ama yalnızdı. Onu bu yalnızlığa iten taşra koşullarıydı. İstanbul’dan uzaklaşıp hayatını sürdürmek için seçtiği bu kent onun ölçeğinde biri için zorluklarla doluydu. İçinde yaşadığı sosyal çevrenin değer yargıları, sanata bakışı, insan ilişkileri kadar o zamanki siyasi hayatın özgürlük ve demokrasi gibi evrensel doğrularla uyuşmayan düzeyi onu hep rahatsız ediyor, siyasi tercihlerini de buna göre belirliyordu. O bir liberaldi, özgürlüğe ve adalete inananıyordu. Bu ikisi olmadan demokrasi olmaz diyen biriydi. Üniversite yıllarında tanık olduğu Nazi faşizminin yıkıcı, insanlık dışı saldırganlığı ona demokrasi ve özgürlükten yana bir siyasi çizgide durmayı öğretmişti. Bu çizgisinden hiç ayrılmadı. Savaş sonrası soğuk savaş kamplaşmasında bir aydının düşünce keskinliği ile barış ve özgürlüğün nasıl kurulması gerektiğini boyuna sorguladı. İdeolojik bağlılığın yarattığı tabulardan, dar kalıplardan, ezberci yaklaşımdan hep uzak yaşadı. O bir hümanistti, bir kültür adamıydı. Ülkesini seven bir vatanseverdi.
Avukatlık yapmaya başladığı yıllarda adını edebiyat çevrelerinde duyuran Sabahattin Ali ise çıkardığı dergiler ve yazdıkları yazıları nedeniyle tek parti iktidarının hışmına uğramıştı. Sosyalizme ideolojik olarak sonuna kadar inanan bir solcuydu. Yaptığı eleştiriler iktidardakileri rahatsız ediyor, onu düşmanlaştırma, karalama kampanyasının hedefi haline getiriyordu. Sabahattin Ali bilindiği gibi sonunda kaçmaktan başka bir çaresi kalmadığını anladığında kendisini takip eden istihbarat ajanlarının eline düştü. Kırklareli’nin Bulgaristan sınırına yakın Sazara köyünde öldürülmüş olarak bulunduğunda aradan yaklaşık 6 ay geçmiş ve cesedi yakınları tarafından zorlukla teşhis edilebilmişti. Cinayeti üstlenen Ali Ertekin polisin kullandığı bir kaçakçıydı ve 4 yıla mahkum olmuştu. Ancak aftan yararlanıp serbest bırakıldı. Sabahattin Ali cinayeti derin devlet olarak hep devrede olacak bir takım güçlerce gerçekleştirildi. Öldürüldü, çünkü susturulması gerekiyordu. Belki bu yok ediliş solculara, özgürlük ve demokrasi mücadelesi veren çevrelere gönderilmiş bir uyarı mesajıydı. Hatta bazı iddilara göre kaçış olayı da bu planın parçası olarak tezgahlanmıştı.
İktidarla şehir bürokrasisi arasındaki parti üzerinden kurulan köprüyle gerçekleşen organik bağ merkezdeki birilerince yazılan komplo senaryoları zorlanmadan uygulama şansı verir. Niyazi Akıncıoğlu ve arkadaşları için hazırlanan komployu daha iyi anlayabilmemiz için olayların cereyan ettiği şehirdeki bu zihniyete o günün siyasi atmosferinde hakim olan koşulları ilave etmemiz gerekiyor.
Sabahattin Ali’nin öldürüldüğü tarih 1948 baharıdır. Ülkede tek parti rejiminden çıkma süreci hızlanmıştır. Ancak savaştan çıkmış batı dünyasında kapitalist sisteme tehdit oluşturan Sovyetler Birliği ciddi tehlike olarak görülmektedir. Türkiye kendini batı bloku içinde yer alarak güvende hissedecektir. Demokrat partinin iktidara gelmesinden sonra ona destek veren liberallerin beklentilerinin tersine iktidar sol kesimlerin üzerine yürümeye kararlıdır. Batı blokunun gözüne girebilmek için Sovyet sınırında iyi bir muhafız olduğunu göstermesi gerekmektedir. Köy Enstitüleri gibi sosyalizmi çağrıştıran kurumların kapanması şart olmuştur.
Niyazi Akıncıoğlu ve arkadaşlarının tutuklandıkları günlerde siyasi atmosfer aşağı yukarı budur. 26 Mart 1953 sabahı evi polislerce basılır. Dokuz gün sonra da hakim önüne çıkarılır. Ondan sonra cezaevi günleri başlar. Öncesinde iktidardaki parti değişmiş, Demokrat Parti 14 Mayıs 1950 seçimlerinde demokrasi vaatleri ile yönetimin başına geçmiştir. Unutmadan söyleyeyim: Komünizm propagandası iddiasıyla tutuklandığı sırada Niyazi Akıncıoğlu Demokrat Parti’nin üyesidir, hatta 1952’de partiyi desteklemek için Yayla diye bir dergiyi çıkartma hazırlıkları yapmaktadır. Onu sorgulayan savcı ise bu derginin tersten Alyay şeklindeki okunuşunu bir delil gibi kullanıp mahkemeye sunacaktır. İstihbarat teşkilatı tarafından "Köyleri Kalkındırma Derneği" adıyla İstanbul'da tuzak bir dernek kurulmuştur. Ajanlar devreye sokulur, şahitler ayaranır, verilecek ifadeler belirlenir. Oyun yazılmıştır.
Tutuklamalar ve açılan davalar az önce dediğim gibi Türkiye Hükümetinin batıyla olan siyasi ilişkilerin evrildiği yön ile yakından alakalıdır. Türkiye Nato’ya girmiştir. Artık onun Batı’ya karşı Komünizmle mücadeleci tavrını inandırıcı şekilde göstermesi gerekmektedir. Bunun karşılığında ordusunun daha iyi silahlandırılmasını Batı 'dan isteyecektir. Kore’ye de asker bunun için gönderilmiştir. Yine aynı yıllarda İstanbul’daki meşhur TKP tevkifatı gerçekleşir, yüzlerce solcu aydın tutuklanır. Sabahattin Ali ile Akıncıoğlu ve arkadaşlarına hazırlanan komplonun kurucu aktörleri aynıdır, sadece kurbanları farklıdır. Açılan dava yaklaşık iki yıl süren mahkumiyeti de getirir. Dava duruşmaları boyunca savcının sunduğu iddianemenin üzerine inşa edildiği sahte ifadeler aylarca sürerken Niyazi Akıncıoğlu sadece dinler. Niyazi Akıncıoğlu şairliği kadar güçlü bir hukukçudur. Gençliğinde hakim olmak istemiş ama sıkı bir ceza avukatı olmuştur. General Fevzi Çakmak’ın yeğeni Adnan Çakmak ile kendisine husumet besleyen Savcı Hüseyin Tarhan tarafından tezgahlanan komployu çözmüştür. Savcı Hüseyin Tarhan'nın mahkemeye sumduğu iddianameyi müthiş bir savunma ile çürütür ve hem kendisin hem arkadaşlarının aylar sonra beraat etmesini sağlar. Savunma sırasında Hüseyin Tarhan mahkeme salonunda yoktur.
Sabahattin Ali’nin 2 Nisan 1948 yılında öldürülüşü ile Niyazi Akıncıoğlu davasının benzer bir mahkeme süreci ve aynı tarihsel koşullar içinde nasıl kesiştiğini görmenizi istiyorum. Sabahattin Ali, ülkesinden kaçmayı mücadelesi ve hayatta kalabilmesi adına tek çözüm olarak görmüştü ve öldürüldü. Niyazi Akıncıoğlu'na gelince o yaşadığı şehirde kişiliği ve mesleki itibarıyla dik durmayı, onuruyla yaşamayı başarabildi. Dünya görüşü sol bir çerçeve içinde gözükse de aslında demokrat ve hümanist bir kalıba uygun düşmekteydi. Okuduğu sol literatürdeki kitaplar sınırlıydı. Savunmasında hiç sakınca görmeden açıkladığı gibi Marksizm klasiklerini pek incelememiş, sadece Lenin tarafından yazılan Devlet ve İhtilal kitabını okumuştu. Daha ziyade takip ettiği güncel dergilerdeki sanat ve edebiyat yazılarını okurdu. Nitekim yaptığı savunmada kendisini liberal bir kişi olarak tanımlamıştır. Özgürlük ve adalet aşığıydı. Savcı iddianamesinde kendisini komünist yakıştırması ile suçlarken o buna şiddetle karşı çıkmış ve Sovyet yönetimi üzerinden komünizmin eleştirisini yapmıştı. 118 sayfalık savunması müthiş bir analiz gücüne dayalıdır. Olaylar arasındaki bağı, istihbarat ve savcılık eliyle yapılmış kurgudaki açıkları, hataları çok net şekilde açığa çıkartmış masumiyetini arkadaşlarının da mağduriyetini önleyerek mahkeme heyetine ispatlamıştır. Avukat kimliğiyle özgürlüğe ve hukuka olan tutkusunu bir kere daha göstermiş ve davada tutuklu bütün arkadaşlarının beraatını bu muhteşem savunmayla sağlamıştır.
Konuşmamı bitirirken Niyazi Akıncıoğlu gibi dünyamıza nadir gelen çok yönlü şahsiyetlerden biri sayılacak bir insanın değerini anlamanın, gelecek kuşaklara bunu aktarmanın önemini bir kere daha vurgulamak istiyorum. Yıllar sonra, doğumunun 100. yılında gerçekleşen bu sempozyumda geç kalınsa da gelecek adına umutlu olmak gerekir diye düşünüyorum.Onu tanımaya ve anlamaya yönelik bu çağrının asıl muhatapları elbette bu kentin arkamızdan gelen genç kuşakları olacaktır.
Saygılarımla
