1935-1941 Döneminde Trakya Umum Müfettişliği yapan General Kazım Dirik, Almanya’da görmüş olduğu zayıf, cılız ve hasta olan köy çocuklarının sağlık durumlarımım düzeltilmesi için azat obası uygulamalarını(Kinderheim) İzmir Valiliği döneminde İzmir’de uygulamış, 1936 yılından itibaren her yıl yaz aylarında Trakya’da 4 ilde 16 farklı yerde azat obası açtırmıştır.

Azat obaları beş yıllık kalkınma planında yer almış, açılan azat obalarına her yıl toplam bine yakın zayıf ve bakım isteyen köy çocuğu getirilmiş, bunların 2-3 aylık yiyecekleri, giyecekleri, yatacakları ve ilaçlar ile gramofonlarına varıncaya kadar bütün ihtiyaçları sağlanmıştır. Beş günde bir onursal doktorları tarafından muayeneleri yapılmış ve tartıları alınmış, başlarında dinlenmeye muhtaç öğretmenleri de olduğu halde bu köy yavruları yurtta en temiz havalı ve en iyi suyu olan yerlerde çok gıdalı yemeklerle beslenmiş ve hepsinin kilolarımın bugüne kadar (3-7 kg.) arttığı görülmüştür.(1)

Kırklareli’nde ilk kez Halkevi Sosyal Yardım Komitesi ve Kültür Direktörlüğünün teşebbüsleri ile 1 Temmuz 1936 tarihinden itibaren Merkez İlçeye bağlı Dereköy ve Vize İlçesine bağlı Sergen Köyünde Azat Obaları açılmıştır.

Kırklareli’nde açılan Azat Obaların açılış amaçları ve koşulları ise yapılan duyuruda aşağıdaki gibi sıralanmıştır.(2)

“1- Çocukların öğretim devresinde aldıkları iyi itiyatlarla yaşamak zevklerinin kaybolmaması.

2- Sokaklarda gelişi güzel bırakılmayıp eğitim gözetim altında yaşamalarının sağlanması.

3- Yalnız bilgiye veya sıhhi ve pedagojik olmayan herhangi bir oyalanmaya önem verilmesi yüzünden evlerde çocuk tabiatına yabancı meşgalelerden uzak bulundurulmaları.

A- Azat obalarına ilkokullarda yazılı herhangi öğrenci girebilir. Okula bu yıl da girecek olanlar kabul edilir.

B - Odaya girecek her çocuk yüklendiği parayı oba öğretmeni tarafından gösterilecek şartlar dairesinde verir.

C - Yazımdan sonra her ne suretle olursa olsun obadan ayrılmış çocukların verdikleri paralar geri verilmez.

D- 15-7-936 tarihine kadar kabul muamelesi yapılır, mazeret gösterenlerin çocukları bu tarihten sonra da kabul edilirler. Çocuklarda kıyafet birliğine bakılmaz.

Çocukların saatlerini, gezintilerle neşe ve zevk içinde geçirmeğe ve ruhlarını musiki nağmeleriyle tazelemeğe matuf olan her türlü araçları arayacak, bulacak ve tatbik edecek oba öğretmenlerine çocuklarını teslim etmek her baba için bir borçtur.”

Azat Obalarındaki Günlük Program ise;

Saat, 8.00-9.00  Kalkma, tuvalet, kahvaltı, 9.00-11.00   Hafif oyunlar 11.00-13.00  Öğle yemeği, 13.00-17.00 Rahatlama, uyku, akşam kahvaltısı 17.00-19.00  Hafif oyunlar, geziler, 19.00-20.00   Rahatlama, akşam yemeği, 20.00-22.00  Okuma, kısa söylevler, monolog, müzik, 22.00-08.00 Uyku.

Yemek Programı ise;

Sabah Kahvaltısı; ekmek, bal, pekmez ve reçelden biri, peynir veya zeytinden oluşacaktı. (Süt verildiği günlerde bal ve benzeri verilmeyecektir.) Öğle Yemeği; etli sebze, pilav ya da makarna, meyve İkindi Kahvaltısı; ekmek, çay, peynir veya zeytin Akşam yemeği; etli sebze, soğuk yemekler ve meyve.

Sergen Azat Obası tarafından Temmuz 1937’de Trakya Umumi Müfettişliğine gönderilen raporda; 86 çocukla 4 Temmuz 1937’de açıldığı, 10 Ağustos 1937’de kapandığı yazılmıştır. Çocukların sağlık durumları hakkında 86 çocuktan 20’sinin sıtmalı olduğu 4’ünün de başında yara olduğu belirtilmiştir. Hekimlerin ilk on beş günlük tedavisi sonucunda sıtmalı olan çocukların sayısı 3’e indirildiği, yaralı olan çocukların ise tedavi sonucunda iyileştiği, obaya gelen diğer çocuklarda ise sıtma ve yaralardan başka bir uyuşukluk olduğu gözlemlendiği, on beş günlük süreçte bu çocuklarında iyileştiği görülmüştür. 10 Ağustos’ta Sergen Azat Obası kapanmadan önce de hekimlerin yaptığı son muayene ile son 3 sıtmalı çocuğun da iyileştiği ve hastalığın ortadan kalktığı görülmüştür.

7 Ağustos tarihinde yapılan son tartı kontrolü ile bir buçuk aylık süreçte kilo kaybeden çocuk olmamakla birlikte 6 çocuk aynı kilosunda kalmış diğer çocukların hepsi kilo almıştır. Başarılı bir yaz döneminin ardından bir sonraki sene açılan Sergen Azat Obası Kırklareli Valisi Hasip Koylan ve Trakya Umum Müfettişi General Kazım Dirik tarafından ziyaret edilmiş ve 84 çocuğun durumu incelenmiştir. General Kazım Dirik Obayı çok beğenmiş disiplinli bulmuştur.(3) Oba öğretmenliğine de Ziya Gökalp Okulu Başöğretmeni Mustafa Bey görevlendirilmiştir.(4)1938 yılında da yine Trakya’nın 14 yerinde Azat Obası açılmıştır. Bu 14 yerler, Kırklareli’nde Vize, Sergen, Edirne’de Karaağaç, Keşan, Çanakkale’de Eceabat, Lâpseki, Biga-Pazarköy, Ezine-Geyikli, Tekirdağ’da Velimeşe ve Ereğli merkezleridir. Burada 610 çocuk yaz dönemi boyunca hem tatil yapmış hem eğitim görmüş hem de kilo alarak sağlıklı bir şekilde evlerine dönmüştür.(5)

[1] Trakya Dergi, Eylül 1936, s. 2, s. 22

[2] Yeni Asır Gazetesi, 7 Temmuz 1936, s.4.

[3] Son Posta Gazetesi, 9 Ağustos 1937, s.8.

[4] Uzun İrem, Cumhuriyet Döneminde Edirne’de Sağlık ve Sosyal Yardım Faaliyetleri (1923-1960), Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, S.73,Edirne, 2023.