1361’de Bulgarların Bizanslılara yardım etmelerini önlemek amacıyla Karadeniz kıyısına ilerleyen Osmanlı güçleri, Kırkkilise’yi feth ederek Bizansın elinden almıştır.
Bir ara Bulgar Çarı Ivan Aleksandır tarafından işgal edilen şehir, 1365’te tekrar Osmanlı Devleti himayesine girmiştir.[1] Kanuni döneminde (1520-1566) Vize Sancağına bağlı bir kaza olan Kırkkilise, 17. yüzyılın sonlarında yörüklerin iskanı ile büyümüş ve Silistre Eyaletine bağlı bir Sancak olmuştur. [2]1846’da bu kez Edirne Eyaletine bağlanan Kırkkilise, 1854’te kaza durumuna getirilmiş ve Edirne Merkez Sancağına bağlanmıştır. 1879 Yılında tekrar sancak haline getirilmiş, Ahtapolu, Babaeski, Lüleburgaz, Midye, Tırnova ve Vize Kazaları sancağa bağlanmıştır.[3]1895’te Edirne Eyaletine bağlı olan sancağın, 6 kazası, 22 nahiyesi, 241 köyü bulunmakta idi.[4] 1877-78 Osmanlı-Rus savaşında sonucunda, yapılan Ayestafonos antlaşması Kırkkilise önce Bulgarlara, daha sonra imzalanan Berlin Antlaşması ile de Osmanlılara geri verilmiş, bu savaştan sonra Balkanlardan yoğun bir göç dalgasının başlaması ile şehir oldukça hareketli günler geçirmiştir.[5] 1881-82 ve 1893 Osmanlı Nüfus Sayımlarına göre Kırklareli Sancağında nüfusun etnik ve dinsel dağılımı şöyledir.[6]
|
Kırkkilise Sancağı, Osmanlı Genel Sayımı, 1881/82-1893 |
|||
|
Erkek |
Kadın |
Toplam |
|
|
Müslüman |
17.111 |
19.216 |
36.327 |
|
Rum |
26.208 |
27.455 |
53.663 |
|
Ermeni |
45 |
63 |
108 |
|
Bulgar |
16.320 |
17.679 |
33.999 |
|
Yahudi |
425 |
475 |
900 |
|
Protestan |
27 |
30 |
57 |
|
Katolik |
44 |
40 |
84 |
|
Yabancı Uyruklular |
99 |
92 |
191 |
|
Genel Toplam |
60.279 |
65.050 |
125.329 |
1906-1907 Osmanlı nüfus sayımlarına göre Kırklareli Sancağında nüfusun etnik ve dinsel dağılımı şöyledir.
|
Kırkkilise Sancağı, Osmanlı Nüfus Sayımı Özeti, 1906/7 |
|||
|
Erkek |
Kadın |
Toplam |
|
|
Müslüman |
41.252 |
37.086 |
78.338 |
|
Rum |
35.752 |
34.749 |
70.501 |
|
Ermeni |
91 |
58 |
149 |
|
Bulgar |
14.727 |
15.009 |
29.736 |
|
Yahudi |
821 |
878 |
1.699 |
|
Çingene |
293 |
280 |
573 |
|
Rum Katolik |
101 |
106 |
207 |
|
Ermeni Katolik |
1 |
0 |
1 |
|
Genel Toplam |
93.038 |
88.166 |
181.204 |
İki nüfus sayımından da görüleceği üzere, göçler nedeniyle Sancak dahilindeki Müslüman nüfus yoğun bir şekilde artmış, ilk defa Müslümanlar en kalabalık unsur olmasına karşın, çoğunluğu yine gayrimüslimler oluşturmuştur. Romanya, Bulgaristan, Karadağ, Yunanistan ve Sırbistan’ın 1912 yılının Ekim ayında yaptıkları anlaşma sonrasında başlayan I. Balkan Savaşı sırasında, düşman işgaline uğrayan Kırkkilise ve yöresi belki de tarihinin en kötü günlerini yaşamıştır. Bulgar Ordularının iki koldan başlattıkları saldırıya, hazırlıksız yakalanan Abdullah Paşa komutasındaki Türk birlikleri savunmada kalarak zaman kazanmaya çalışmış, ancak ordunun gerçek durumunu göremeyen Başkomutan Vekili Nazım Paşa’nın emri ile, Mahmut Muhtar Paşa’nın emrindeki 3. Kolordu 21 Ekim 1912’de başlayan karşı saldırı ile, Bulgar 1. Ordusunu Erikler ve Yoğuntaş Köyleri civarında yenilgiye uğratmış, Bulgar 3. Ordusunun saldırısıyla karşısında, geri çekilmek zorunda kalmıştır. 28 Ekim’de Bulgar ordusu Pınarhisar ve Vize’ye şiddetli saldırılarda bulunması ile ateşkes isteyen İstanbul hükümetinin talebine, Bulgar orduları 17 Kasım’da yeni bir saldırı ile karşılık verdi. Fakat takviye edilen Türk birlikleri düşmanı püskürtünce, 25 Kasım’da ateşkes görüşmeleri başladı. 3 Aralık’ta anlaşma sağlandıktan sonra, 17 Aralık’ta Londra’da Barış Konferansı toplandı. İlk görüşmelerden sonuç alınamazken, İstanbul Hükümetinin değişmesiyle yeniden Ateşkes görüşmeleri başlatıldı. 30 Mayıs 1913’te Londra Anlaşması imzalandı. Buna göre Girit ve Ege adaları ile Makedonya’daki Osmanlı hakimiyeti sona ermiş oluyordu. Anlaşmanın ardından, Balkan Devletleri arasında toprak paylaşımı nedeniyle çıkan karışıklıktan istifade eden Osmanlı Ordusu harekete geçirerek, önce Kırklareli’yi aldı, sonra Edirne üzerine yürüdü. Bulgarların isteği üzerine 31 Temmuz’da ateşkes yapıldı. 30 Eylül 1913 tarihinde ise İstanbul Anlaşması imzalanarak, Edirne tekrar geri alındındı.[7] Bu dönemde, Kırkkilise ve civarındaki Bulgar halkın İstanbul Anlaşmasına göre, Bulgaristan’da yaşayan Türk nüfus ile yer değiştirmesi sonucunda, kaza dahilinde ilk kez Müslüman nüfus, gayrimüslim nüfusun toplamından fazla hale gelmiştir.
|
Kırkkilise Kazası, Osmanlı Nüfusu, 1914 |
|
|
Müslüman |
22.022 |
|
Rum |
14.154 |
|
Bulgar |
1.599 |
|
Yahudi |
987 |
|
Genel Toplam |
38.762 |
1914’te başlayan, 1. Dünya Savaşının bitimi ile, 30 Ekim 1918’de imzalanan Mondros Mütarekesi sonrasında Yunanlılar, 25 Temmuz 1920’de Kırkkilise’yi ele geçirdiler. 2,5 Yıl süren işgal sırasında Kırklareli halkı çok zor ve acı günler geçirmiştir.[8] 10 Ağustos 1920’de imzalanan Sevr Anlaşması ile Trakya Yunanlılar tarafından tamamen işgal edildi. 13 Eylül 1921 Sakarya Meydan Muhaberesinde sonra Yunanlıların geri çekilmesi sonucunda, 3 Ekim 1922 Mudanya Mütarekesi ile başlanan görüşmeler, 11 Ekim 1922 sonuçlandı. 12 Ekim’de imzalanan Mudanya Mütarekesi ile Edirne, Tekirdağ ve Kırkkilise Ankara Hükümeti’ne bırakılıyordu. Yunanlılar 15 Ekim’den itibaren işgal bölgelerini boşaltmaya başladılar. Anlaşma gereği, Vize ve Saray İtalyanlara, Lüleburgaz ve Kırklareli ise Fransızlara, Ankara Hükümeti’ne verilmek üzere teslim edildi. Doğu Trakya’nın teslim alınması için İtilaf Yüksek Temsilcileri ile İstanbul’a gönderilen Refet Paşa arasında 23 Ekim 1922’de bir protokol imzalandı. Buna göre ilk olarak İtalyan denetim bölgelerinden başlanarak, 1 Kasım’da Vize ve Demirköy, 8 Kasım'da Lüleburgaz, 9 Kasım'da Babaeski, 10 Kasım'da Kırkkilise teslim alınarak özgürlüğüne kavuşmuştur.[9]
Harita Kaynak: https://tr.wikipedia.org/
[1] Yurt Ansiklopedisi, Kırklareli/Tarih, İstanbul, 1987, c. 7, s. 4811.
[2] Hüseyin Salman, “Vize’nin Tarihi Coğrafyası”, Uluslararası Vize Tarih ve Kültür Sempozyumu, Vize 2000, s. 41, 42.
[3] Mesut Ayar, “Kırklareli (Kırkkilise) Mekteb-i İdadisi”, http://www.historystudies.net/Makaleler/1172640048_4_Mesut_Ayar.pdf, (14.09.2011), s.40.
[4] Ramazan Özey “19. Asırda Edirne Vilayetinin Coğrafyası”, http://www.marmaracografya.com/pdf/6-1-ramazanozey-19.asirdaedirnevilayeticografyasi.pdf, (18.09.2011), s. 21.
[5] Yurt Ansiklopedisi, Kırklareli/Tarih, İstanbul, 1987, c. 7, s. 4811.
[6] Kemal H. Karpat, Osmanlı Nüfusu (1830-1914) Demografik ve Sosyal özellikleri, İstanbul 2003, s. 164, 165.
[7] Kırklareli Valiliği, Kırklareli İl Yıllığı, Kırklareli 2000, s. 41, 42.
[8] Türkan Doğruöz, “Milli Mücadele Sürecinde Türkiye- Bulgaristan İlişkileri ve Kırklareli’nin Rolü”, Yıldız Dağları ve Yakın Çevresi Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul 2006, s. 140.
[9] Kırklareli Valiliği, Kırklareli İl Yıllığı, Kırklareli 2000, s. 43.
