Bugün sizlere Kırklareli'nde doğmuş, yetişmiş, yaşadığı topraklara ve ülkesine hizmetleriyle tanınmış, saygı duyulmuş değerli bir isimden bahsedeceğim.
Bu kişi Dr. Mehmet Fuad Umay'dır. Ben tarihin içinde dolaşırken, okudukça edindiğim bilgilerden günümüze ait sonuçlar çıkarmayı çok önemli buluyorum. Daha önceki yazılarımda da yaptığım gibi, şimdi anlatmaya başlayacağım konuda da aynı yaklaşımı sürdürmeyi tercih ettim.
Şimdi Dr. Mehmet Fuat Bey’i anlatmadan önce sizi bir Kırklareli sokağına götüreceğim. Benim ve çoğumuzun okuduğu Kırklareli Atatürk Lisesi okul merdivenlerinden tırmanıp yolun sonuna kadar ilerleyin. Önünüze çıkan sokağın adı Dr. Fuat Umay Sokağıdır. Sağa saparsanız sokağın bir ucu Yayla Mahallesine çıkar. Sola saparsanız bir süredir Huzur Evi olarak kullanılan, güzelliği ağaçlar arasında saklı kalmış, oldukça eski bir binayla karşılaşırsınız. Bu bina bir zamanlar Çocuk Yetiştirme Yurdu olarak kullanılmıştır. 1944 yılında açılışı yapılan Çocuk Yurdu, büyüklüğü ve binanın şıklığı ile adını duyurmuş bir yerdir. Adı o yıllarda Himaye-i Etfal Cemiyeti diye geçen Çocuk Esirgeme Kurumu'nun temelleri şehrimizde atılmıştır. Dr. Fuat Umay bu cemiyetin kuruluşunda önderlik etmiş biri. Daha 1917 yıllarında Kırklareli'nde kimsesiz, bakıma muhtaç çocuklara gösterilen duyarlılığın sonucu, dönemin Valisi Kemal Bey' tarafından bir çocuk yurdunun açılmasına karar verilse de binanın inşaatı uzun süre tamamlanamaz. Araya işgal yılları ve sonra da İkinci Dünya Savaşı girince iş uzar, Çocuk Yuvası geçici olarak başka yerlerde faaliyetine devam eder. Ancak 1944 yılına gelindiğinde Kırklareli Milletvekili ve Çocuk Esirgeme Kurumu Başkanı olan Dr. Fuad Umay'ın girişimleri ile engeller aşılır ve bina tamamlanır. Çocuk Yuvası yeni bir binaya kavuşuncaya kadar uzun yıllar burada hizmet verecektir.
Dr. Fuat Umay'ın değerini anlamak için bu günlere bakmak gerek. Çünkü o çocuklara verdiği öncelikler ile tanındı hep. Atatürk 1934'de ona Umay soyadını verirken onun bu yönünü ne kadar önemsediğini göstermişti. Bu günlere geldiğimizde çocuk sorunu hala eğitimden sağlığa, toplumsal konularımızın ön sıralarını doldurmaya devam ediyor. Yardıma, korunmaya muhtaç, şiddete maruz kalan, cinsel istismara uğrayan çocukların varlığı Dr. Fuad Umay gibi insanların yaptıklarını daha anlamlı kılıyor.
İşte Dr. Fuad Umay, böyle bir konu başlığının altını doldurmak için daha önce yapılanları, bunu kendine mesele edinen insanları, bu yolda ilkeli adımları atanları anlatmak isteyenlerin aklına ilk gelecek kişi olmalı. İşe onun hayat hikayesini özetleyerek başlamak gerekiyor. Doğduğu ve okul sonrası mesleki hayatının aynı şehirde geçtiği az sayıda Kırklarelili bir aydın ve cemiyet insanıdır Dr. Mehmet Fuad Umay. 24 Şubat 1885 tarihinde, adı o zamanlar Kırkkilise olan Kırklareli’nde doğmuştur. Babası Mehmet Nuri Bey, annesi ise Seniyye Hanımdır. Doğduğu günler Osmanlı Devletinin sancılı yıllarının başladığı, sosyal hayatı derinden etkileyen yenilgilerin, işgallerin sonrasında göçlerine başladığı acılarla dolu bir dönemdir. Hatırlayın, 1878 yılında biten 93 Harbinin üstünden kısa bir süre geçmiştir.
Mehmet Fuad, Mekteb-i İptidai ve Rüşdiye Mektebini Kırklareli’nde bitirirdikten sonra Edirne İdadisine, ardından İstanbul Tıbbiyesi’ne(İstanbul Tıp Fakültesi) girer ve 2 Temmuz 1910 yılında genç bir doktor olarak mezun olur. İlk görev yeri Kırklareli sancağına bağlı Tırnova, şimdi artık Bulgaristan sınırları içinde kalan, 93 Harbi’nden evvel nüfusunun yüzde 45’i Müslüman olan, 15.000 nüfusa sahip önemli bir kasabadır. Burada Belediye Tabibi olarak çalışmaya başlayan Dr.Mehmet Fuad, kasabaya gelir gelmez frengi hastalığının yaygın olduğunu görür ve savaş yıllarında artan bu hastalığın kontrolsüz evlilikler nedeniyle yayıldığını farkederek gereken önlemler alınmadan yapılan evlilikleri engellemeye çalışır. Papazların baştan karşı çıkmasına rağmen sağlık muayenesi olmaksızın genç kızların evlenmelerinin mümkün olmayacağına dair kararı kasaba halkına duyurur. Bir süre sonra önce yerel halkı ardından papazları ikna etmeyi başarır, onların güvenini ve sevgisini kazanır. (Deniz, 2019, s. 5) Genç Dr. Fuad Balkan Harbinin çıkması üzerine Tırnova'dan ayrılarak 22 Eylül 1912 tarihinde bölgedeki askeri hastanede çalışmaya başlar. Savaşın bitmesininden sonra 28 Ağustos 1913 tarihinde Kırkkilise Belediye Tabipliği’ne tayin olur. Buradaki görevi süresince halk sağlığını ilgilendiren konulara yoğunlaşır. Özellikle savaşın yıkıcı etkilerine maruz kalmış çocuklara ilişkin sosyal politika alanlarında sorumluluklarını yerine getirmeye çalışır. Dr. Fuat Umay'ın bundan sonraki hayatı hep aynı sorumlulukların gereği olan mücadele ve uğraşlarla dolu geçecektir. Bir dahaki yazımda bunları anlatmaya devam edeceğim.
Yararlandığım Kaynaklar:
- Nazif KARAÇAM, Efsaneden Gerçeğe Kırklareli, 1995
- Burcu DENİZ, Dr.Fuad Umay ve Çocuk Esirgeme Kurumu Faaliyetleri, Kırklareli - Temmuz 2019.
